Mededelingen uit Dorpsbelang Haule betreffende de geschiedenis van begrafenis vereniging “De laatste eer”.
Burenplicht of noaberschap
Het ontstaan van uitvaartverenigingen komt voort uit de zogenaamde burenplicht of noaberschap. Burenplicht is een eeuwenoud gebruik. Het is een traditie die vooral op het platteland voorkwam. Een gehucht met een klein aantal inwoners heette vroeger een buurtschap. Iedere buur had de plicht om andere buren desgewenst met raad en daad bij te staan. Ook bij het overlijden waren het de buren die het regelen van de begrafenis op zich namen. Een ‘aanzegger’ ging langs de huizen om de buren op de hoogte te brengen van het overlijden. De volgende morgen werden om ongeveer 11 uur de klokken geluid. Zo werd het overlijden aan de hele buurtschap bekendgemaakt.
Buurvrouwen hielpen bij het afleggen. De kist werd door de buren naar de begraafplaats gedragen. Na afloop werd er in het sterfhuis koffie gedronken en soms een borrel. Dit werd allemaal verzorgd door de buren. Dus vóór de tijd van begrafenisverenigingen werden uitvaarten geregeld door familieleden, vrienden of buren die de opdrachtgever waren en de kosten droegen. Er was geen speciale instantie of organisatie die dit deed, maar degene die de opdracht gaf, bepaalde ook de details van de uitvaart en de kosten.
10 april- 1916.
Plaatselijk belang “Helpt Elkander” Punten uit de notulen woordelijk overgenomen. (De tijden die vermeld worden betreffen de avond.)
In het verslag van de buurten staat: Men wil een begrafenisvereniging oprichten. Het dorp werd groter. De organisatie voor een begrafenis werd ook steeds ingewikkelder. Daarom werden rond 1900 de eerste begrafenisverenigingen opgericht. De verenigingen namen de taken over van de burenplicht. De mensen uit de dorpen werden lid en betaalden contributie. Op die manier was er altijd geld om een uitvaart te bekostigen. In 1916 ging men in Haule onderzoeken of er genoeg belangstelling was om een begrafenis vereniging op te richten. Daaruit bleek dat de Oostelijke buurt niet heeft geantwoord. De Kerkbuurt meldt slechts 2 leden voor. De Schoolbuurt en Westelijke buurt verklaarden zich vóór oprichting.
.29 maart 1917.
Dan de oproep om in de Nederlands Hervormde Kerk op donderdag 5 April om 6 uur aanwezig te zijn, met als doel een begrafenis vereniging op te richten.
5 april 1917
0p de ledenvergadering van “Helpt Elkander” waren 27 Ieden aanwezig. De concept statuten werden aan de leden voorgelezen en na behandeling van enige op en aanmerkingen goedgekeurd. Voorts werd besloten de Koninklijke Goedkeuring voor de vereniging aan te vragen ter verkrijging van rechtspersoonlijkheid. Tevens vond er een verkiezing plaats van 5 bestuursleden. J. de Weerd, J. Bron, E. Bosma, D. Kramer en E. J. Bergsma gaven zich op voor het bestuur. Zo ontstond de plaatselijke begrafenis vereniging.
14 april 1917
Bestuursvergadering Begrafenisvereniging.
Functieverdeling in het bestuur was als volgt:
Voorzitter J. de Weerd,
Secretaris R. J. Bergsma,
Peningmeester. E. Bosma,
Leden D. Kramer en J. Bron.
Besloten werd tot het uitgeven van renteloze aandelen, ter verkrijging der benodigde som voor aanschaffing van lijkwagen enz.
Er werd besloten dat elk uit te geven aandeel f 2,50 zou bedragen.
Bestuursvergadering 16 Juni 1917
Besloten werd tot het plaatsen van een advertentie om een lijkkoets aan te schaffen.
Ledenvergadering Juni 1917 aanwezig 20 leden.
Op de advertentie voor een lijkkoets zijn 3 brieven binnengekomen. Het goedkoopste aanbod was van H. de Ruiter te Surhuisterveen voor een bedrag van f 440,- Er was dan tevens 1 paardendeken bij. Aangezien men maar had te beschikken over f 460,- bestaande uit 184 renteloze aandelen à f 2,50 ieder besloot men op dit aanbod in te gaan. Een breedvoerige bespreking was om een goedkope staanplaats voor de koets te vinden.
Ledenvergadering op 15 Januari 1918 middags om 1 uur..
Aanwezig 68 leden.
Er worden 40 aandelen à f 2,50 uitgeloot en er vindt een bestuursverkiezing plaats. De heer A. van Weperen vraagt of het bestuur zorgt voor een paard en koetsier bij een ter aardebestelling of dat de desbetreffende buurt er voor moet zorgen, ingevolge het reglement zorgt de vereniging daarvoor.
Ledenvergadering 22 Januari 1919 om 1 uur in café W. Mulder.
Aanwezig 32 leden. Er werden 39 aandelen uitgeloot. Er kwam een voorstel tot het aanstellen van een vaste klokluider. Het bestuur zou hiervoor zorgen. E. de Haan kwam met het voorstel om f 0,50 boete te heffen voor het niet op de jaarlijkse vergadering verschijnen door de leden.
Ledenvergadering op 17 Januari 1920.
Aanwezig 29 leden en er werden 25 aandelen uitgeloot. Tot vaste klokluider werd benoemd H. 0ostra die de functie voorlopig aI een jaar had waargenomen. Er zou ook een vaste voorganger worden benoemd. Bij de rondvraag kwam nog aan de orde: de kosten van het lijkmennen. In overleg met de betrokken personen werd bepaald de som van f 5,00 naar het kerkhof alhier en f 7,00 naar een begraafplaats 1 uur lopend van HauIe.
Ledenvergadering 25 Januari 1921.
Aanwezig 16 leden en er worden 20 aandelen uitgeloot. Het lid J. de Weerd merkte op dat de lijkkoets een slechte bergplaats had daar de koets veel te veel in het stof stond. Het bestuur zou proberen daar verbetering in te brengen. Het bestuur kon ook nog geen geschikte voorganger vinden. A. Tiesinga zou voorlopig nog voor het paard zorgen en Js. de Weerd zou nog als koetsier fungeren beiden op de oude voorwaarden.
Er werd een advertentie geplaatst.
Het bestuur der begrafenisvereniging te Haule wenst aan te besteden het lijkmennen op de volgende voorwaarden:
a. De laagste inschrijver zal, bij gebleken geschiktheid van koetsier en paard zich verbinden het lijkmennen te verrichten op onberispelijke wijze.
b. De aanbesteding geldt voor het dorp Haule, evenwel op voorwaarde dat de aannemer zich verplicht, wanneer een overledene uit Haule naar een ander dorp moet worden vervoerd, dit te doen voor de door het bestuur bepaalde som van 3 gulden per uur loopends buiten HauIe. c. Mocht het geval zich echter voordoen, dat de overledene niet behoort tot het huisgezin van een der leden, zo geeft het bestuur de aannemer vrijheid, reden om concurrentie te voorkomen het vervoeren naar de buitendorpen voor een minder som te verrichten.
Ledenvergadering op 26 Januari 1922 in de oude school.
Waarom in de Oude school? Dit had te maken met het feit dat café Mulder werd verkocht aan Barteld Russchen die het café sloot zodat men een ander onderkomen moest vinden. Dit werd toen de oude school. Aanwezig 28 leden en er werden 20 aandelen uitgeloot. Er werd nu gestemd om 25 cent boete te betalen wegens het niet bezoeken van de jaarlijkse ledenvergadering. 23 stemmen voor, 6 tegen en 1 blanco.
Ledenvergadering op zaterdag 21 Januari 1923 om 6.30 uur in café Bergsma te Haule.
De heren Tiesinga en de Weerd bleven hun functies behouden en kregen 50 cent per persoon meer. Als voorganger werd P v.d. Horst benoemd.
Ledenvergadering op woensdag 30 Jan. 1924 om 6 uur in café Bergsma te Haule. Aanwezig 36 leden.
Er werden op deze vergadering briefjes uitgegeven waarop men kon inschrijven voor koetsier. Het laagst werd ingeschreven door Hendrik Hofstee voor f 4,50 per keer rijden. Voor dit bedrag moest hij ook naar Haulerwijk, Donkerbroek, Oosterwolde Fochteloo en Veenhuízen.
Bestuursvergadering op 21 Dec.1924 in café Bergsma.
Wegens het slechte weer was voorzitter A. v. d. Lei verhinderd de vergadering bij te wonen. De laatste aandelen zullen worden uitgeloot. Haulerwijk zal f 2,50 betalen voor het huren van de lijkwagen.
Ledenvergadering op zaterdag 10 Jan.1925 om 6.30 uur in café Bergsma.
Hofstee krijgt nu f 5,- voor het rijden Tevens zegt de heer Hofstee dat er wel een deken of kussen bij de lijkkoets mocht komen waarop de koetsier kon zitten. Het bestuur wordt gemachtigd een deken aan te schaffen.
Bestuursvergadering op 27 december 1926 om 6.30 uur ’s avonds in café Bergsma.
Uit het verslag van de penningmeester blijkt dat de financiële toestand van de vereniging zeer goed is. In volgende ledenvergadering komt een voorstel om leden boven de 65 jaar vrij te stellen van boete.
Leden vergadering op 9 Januarí 1928 Aanwezig 39 leden.
Na enige discussie krijgt de heer Hofstee nu f 7,- voor het lijkkoets rijden, aangezien hij het niet voor minder wil doen. Daar er een voordelig saldo is van f 264,80 wordt er een bank- rekening geopend bij de Boerenleenbank te Donkerbroek.
Bestuursvergadering op 3 jan. 1930 avonds om 7 uur in café Lingsma.
De leidsels zijn naar Groningen om geverfd te worden. Men zal Miedema verzoeken om ze zo spoedig mogelijk mee te nemen. Ook wordt besloten dat het paardendek zo gemaakt wordt dat dit niet steeds loslaat. Op de agenda voor de ledenvergadering komt onder punt 5: Moet er ook een nieuwe lijkwagen aangeschaft worden?
Ledenvergadering gehouden op 16 januari 1930 ’s avonds om 6.30 uur in café Lingsma.
Bij het punt moet er ook een nieuwe lijkwagen komen licht de voorzitter dit punt toe.
De wagen heeft nl. 3 gebreken.
1. Het is een slappe wagen.
2. De assen deugen niet, zijn allemaal geen Colling-assen meer.
3. De wagen spoort niet.
Daar het bestuur niet gaarne had, dat er ongelukken mee gebeuren durfde men de verantwoordelijkheid niet meer te dragen. Er zou wel iets moeten gebeuren, opknappen of een nieuwe kopen. Over het algemeen was men van gevoelens, dat een nieuwe wagen er wel te erg in zou hakken, maar ook had men niet gaarne te grootte kosten aan de oude. De gelegenheid kon zich ook eens voor doen dat men een beste gebruikte lijkkoets kon kopen.
Best. Verg. op 11 jan. 1932 bij Lingsma.
Het aanstellen van vaste dragers zal als agenda punt op de volgende ledenvergadering worden geplaatst.
Ledenverg. op 25 jan.1932 om 7 uur avonds in café Lingsma.
Het koets rijden wordt weer aanbesteed aan A. Tieslnga voor f 4,75. Voor de omliggende dorpen f 1,- meer. Het paard mag nu ook donkerbruin zijn. Er zullen ook vaste dragers gezocht worden.
Voor stemden 25 en tegen 16.
Best. Verg. op 25 jan. 1933 7 uur ’s avonds 1n café Lingsma.
Het aanstellen van vaste dragers zal als agenda punt op de volgende ledenvergadering worden geplaatst.
Best. verg. 23 jan. 1934 om 7 uur in café Lingsma.
Er is het afgelopen jaar slechts 1 keer dienst gedaan, zodat de kas er aardig op vooruit is gegaan.
Best. Verg. 13 jan. 7 uur in café Lingsma.1936
Er is 2 keer dienst gedaan. Er moet een nieuw paardenkleed worden gekocht zodat de kas wel iets zal achter uitgaan. Nu was aan de beurt: bezichtiging nieuw paardenkleed welke mooi gevonden wordt en er werden 3 leden aangewezen om hem de volgende morgen te passen.
Best. Verg. l 0 jan. 1937 om 7 uur in café Terpstra.
De heer J. Westerhof was wegens ongesteldheid absent.
Algemene Ledenvergadering op donderdag 28 jan. 1937 om 7 uur 1n café Terpstra.
Degene die het paardenkleed opbergt en verzorgd krijgt jaarlijks f 2,-
Best. verg. op vrijdag 20 jan. 1939.
Het plan wordt geopperd of het niet wenselijk is enige bepalingen te maken voor de dragers. Men zal de bepalingen van de zustervereniging te Haulerwijk gaan toepassen.
1939.
P. Stelma vraagt of de vereniging ook theegoed kan aanschaffen, dan weet een ieder waar hij het halen moet. Caféhouder Terpstra wil zijn theegoed tegen een geringe vergoeding ook wel beschikbaar stellen.
1940.
Er zal nu naar vaste bekleders worden uitgezien, want er waren 30 voor en 14 tegenstemmers.
1942.
Er zijn nu 2 vaste bekleders aangesteld. De dragers willen 50 cent meer ontvangen per sterfgeval. Het bestuur zal hier op terug komen.
1943.
Er zal een bode voor algemene diensten worden aangesteld.
1946.
De boete van het niet bezoeken van de vergadering der vereniging gaat nu 50 cent kosten. Het opbergen en onderhouden van het paardendeken gaat nu van f 2,- naar f 5,-
1947.
Men is van oordeel dat het niet verantwoord is om bij sterfgevallen welke plaats hebben een eind van de verharde weg af bv. de huizen in het veld aan de scheiding, van de lijkwagen gebruik te maken. Men meent dat het beter is om in zulke gevallen tot aan de harde weg toe, gebruik te maken van een boerenwagen en indien mogelijk op luchtbanden.
1948
Het dragers loon wordt bepaald op f 5,- per keer.
1950.
Er zal f 5,- extra heffing per lid plaats moeten vinden, zodat er nieuwe lange jassen voor de dragers aangeschaft kunnen worden. Het schoonmaken van de wagen wordt van f 1,50 op f 2,50 gebracht.
1951
De contributie wordt verhoogd van f 3,- naar f 5,-. Het volgen der baar door de naaste familie vooraan te laten lopen zal door de bode geregeld worden.
1952.
Het bestuur wordt gemachtigd om een goede wagen in Terwispel te kopen, daar de huidige niet meer betrouwbaar is.
1953.
Er is een goede gebruikte wagen gekocht voor f 550,- waaronder inbegrepen: 2 afleg kleden 1 kleed voor het paard en 2 paardentuigen. Hiervoor zijn 200 renteloze aandelen geplaatst van f 5,- per stuk.
1954.
Er wordt gesproken over het eventueel afschaffen van de buurten.
1955.
Bij een bespreking met de buurten is besloten deze te handhaven.
1956.
De voorzitter deelt mede dat het koets rijden wegens afwezigheid van een paard door de heer Offringa is verzorgd per auto. De kosten zijn ongeveer gelijk. Het bestuur stelt thans voor de wagen te verkopen. De lijkwagen die toen gestald stond bij J. Heida is verkocht aan de buurman van Heida die het onderstel wel kon gebruiken. Het bovendeel is aangepast tot konijnenhok.
.1957.
Verkoop: paardentuig f 25,-, hoofdstel f 2,50, hoofdstel f 2,50, een leidsel f 9,- Een paar stoppen f 3,50.
Er wordt een rijdende baar aangeschaft waardoor nu 4 dragers nu volstaan.
1958
De begrafenis vereniging Haule heet voortaan “De laatste eer” Haule
1968
De vereniging besloot er tijdens de jaarvergadering voor, om bij de dienstverrichtingen ook de crematie te betrekken.
1969
Men kan nu ook voor de leden een crematie verzorgen.
1971 .
De boete wordt nu afgeschaft bij het niet bezoeken van de ledenvergadering.
1997
Haule gaat samen met Haulerwijk en Waskemeer, een stichting in het leven roepen. “Stichting Beheer Begraafplaats Eikenhof”. De stichting heeft ten doel: Het exploiteren, beheren en het onderhouden van een of meerdere begraafplaatsen te Haulerwijk in de gemeente Ooststellingwerf.
