De kerk
Het orgel
Het Kerkhof
Herdenkingsmonument
Gereformeerde Kapel
Hervormde Kapel
Open lucht samenkomsten
De kerkenpaden
Kerk
De kerk
Uit oud archief materiaal blijkt dat Haule in 1328 een belangrijk kerkdorp was, er heeft toen zeker een (Rooms-Katholieke) kerk gestaan. Bestuurlijk (geestelijk en wereldlijk) viel onze regio toen onder de bisschop van Utrecht.
Zij behoorde nog tot de zogenaamde Noordsche Katholieke, waarvan de ingang aan de Noordzijde was. .
Van het jaar 1542 weten we dat er toen opdracht gegeven werd alle kerkgoederen op te geven. Alle opgaven zijn verzameld in de zgn. Benificiaalboeken.
Dit zijn lijsten van de grootte, de grenzen en de jaarlijkse opbrengsten van de kerkelijke bezittingen, gemaakt door de Friese parochies in opdracht van Karel V, na een bevel van Maria van Hongarije.
Omstreeks 1500 was er een “stelling” Claes Egbes die deze opgave voor de kerk van Haule verzorgde. In Haule is een straat vernoemd naar deze machthebber Claes Egbes. Een “stelling” was iemand die rechter was. Maar tegelijkertijd was hij ook bestuurder, notaris en officiële vertegenwoordiger van de streek. Hij werd gekozen door en uit de “gemiene miente” of “miente”, dat waren de eigenaren van de boerderijen in een dorp met elkaar.
Uit 1580 is een vermelding bekend, dat in 1580 de Spanjaarden op de Haule 4 vandalen uiteen hebben gejaagd.
In 1582 werd door de Staten bevolen: “De Grietenij van Schoterland sal uitmaecken 40 weerachtige mannen en de dorpen Dombroek, Mackum en de Haule stadighe wacht houden op de Haule “, in 1597 werd in de schans Breeberg een compagnie soldaten gelegerd en in de kerk te Haule 30 soldaten ingekwartierd.
Op de Haule waren het soldaten van de compagnie van Egbert Hoving; het andere deel van deze compagnie lag in de schans bij Een-west de Swartendijcksterschans of Eenerschans genaamd.
Jaarverslag uit 1826 van de kerk.
Hier onder enkele namen en betalingen uit die tijd van en aan de kerk. Hieruit blijkt ook dat de kerk nogal wat bezitttingen had.
Uit 1826 is dit jaarverslag opgemaakt door Arents Andries Engberts administrerend kerkvoogd.
Van 1825 is een bedrag f 396,00 overgeboekt naar 1826 als saldo.
In het verslag wordt genoemd dat Luitsen Alles van der Sluis te Gorredijk, een bedrag van f 206,67 krijgt uitbetaald voor herbouw en vergroting der school.
Er werd voor kloksmeer aan Jan S. Wemer f 0,50 en aan H.G. Smit te Donkerbroek voor ijzerwerk t.b.v. de Klokkenstoel f 2,50 betaald.
In 1830 moesten de volgend zetboeren aan de kerk betalen voor de boerderijen waar zij zetboer waren.
Thomas Jans van der Leij 30 cent
Klaas Evers Hofstee 30 cent
Evert Martens ten Hoor 30 cent
Zander Karsten Wemer 60 cent
Jan Foppes Stelling 60 cent
Jacob Jans Stelling 10 cent
Hendrik Thomas van der Leij 20 cent
Berend Thomas van der Leij 20 cent.
Grondpachters van de kerk, waren in 1830 en betaalden dan ook pachtgeld aan de kerk.
Andries Arents Engbers, f 86
Jan Foppes Stelling, f 17,50
Jan Wolter Vochteloo, f 27,50
Willen Jans Driesinga, f 52,50
Hendrik Bosma, f 2,00
Wijbe Pieter van Loon, f 99
De heer Sjoerd Gerhardus Fruitier de Talma, f 39,50
Het woonhuis van de pastoor van Haule was tegenover de toenmalige kerk gelegen,waar nu dorpsstraat 85 is.
De meeste kerken bezaten in die tijd boerderijen en land dat om de kerk lag, “De Weeme” genaamd dit was op de Haule ook het geval
De pastorie had een boerderij in eigendom. De zgn. “pastorijeplaats” die de naam “De Weeme” droeg.
Zander Karsten die deze “pastorijeplaats” huurde van de kerk heeft toen de naam Wemer aangenomen, hij was in die tijd ook de koster van de kerk dit valt op te maken uit het jaarverslag van de kerk. Aan hem werd toen uitbetaald f 0,50 voor kloksmeer.
Deze boerderij is op 27 oktober 1903 verkocht. De verkoopboekjes kondigen de boerderij aan als: “zathe en landen”, waarvan de huizinge is afgebrand, aan weerszijden van de straatweg bij de kerk te Haule “De Weeme” genaamd.
Na de verkoop van de afgebrande boerderij zijn er twee nieuwe boerderijen gebouwd, te weten no 85 en 89, van de afgebrande boerderij werd het bruikbaar materiaal weer hergebruikt
Aan het bintwerk was dit nog te zien. Deze twee boerderijen zijn ondertussen al weer verdwenen en vervangen door moderne boerderijen.
De kerk waar de soldaten in gelegerd waren is afgebroken in 1854. Ze droeg toen de kentekenen van grote ouderdom.
De muren waren hol en de ruimten waren aangevuld met steen en puin. Van binnen waren nog de nissen aanwezig, waar in de Katholieke periode de beelden hadden gestaan.
Op 22-04-1854 vond de aanbesteding plaats van de nieuw te bouwen kerk waar geen klokkenstoel weer naast kwam.
In 1857 stond er nog een advertentie in de Hepkema’s “Afbraak en grote keijen bij de herv. kerk te Haule en deze op boelgoeds wijze te verkopen”
Evenals de twee klokken die daar in hadden gehangen. ( later bleek dat er maar één klok is verkocht!)
De huidige (Protestantse) kerk is gebouwd in 1854 en ingewijd op 18 november 1855. Daarbij wordt de naam genoemd van A.N.B. Huizinga, v.d.m. (dienaar des Woords) in Donkerbroek en Haule.
Op de gevelstenen kan men lezen welke belangrijke personen aanwezig waren bij de eerste steenlegging en wie verantwoordelijk waren voor de (her)bouw. We wijzen even op de naam Lycklema à Nijeholt (burgemeester), een naam die allerlei banden had met de streek waarin Haule is gelegen. H.J. Noorman was de architect van het kerkgebouw.
De bouw is uitgevoerd door H. Brouwer uit Joure voor de som van f 3935.
Hoofd van de school te Haule P.H. Wijntjes schreef op 18 november 1855 het volgende artikel in de krant. Artilkel P.H. Wijntjes.
Vóór 1830 stond naast de vorige kerk een klokkenstoel, waarin twee klokken hingen.(volgens een advertentie van B&W van Ooststellingwerf uit 1854 werd besloten de twee klokken uit de af te breken klokkenstoel te verkopen en van de opbrengst een nieuwe klok te kopen in de dan te bouwen kerk met toren.
Waarschijnlijk heeft men toch één van de klokken weer in de nieuwe kerktoren geplaatst. . Dit bleek doordat de klok het jaartal 1830 droeg terwijl de bouw van de kerk in 1855 gereed kwam.Nader onderzoek heeft aangetoond dat deze klok voor f 206,60 is vervaardigd bij de firma A.H.van Bergen in wat men toen Old Ambt noemd.
Deze klok uit 1830 heeft in de toren van de nieuwe kerk gehangen, maar is op 31 maart 1943 in de Tweede Wereldoorlog verwijderd en afgevoerd naar Hamburg waar de klokken werden omgesmolten om als grondstof voor de wapen industrie te worden gebruikt. In de lijst van teruggebrachte klokken komt Haule niet voor, dus mogen we aannemen dat de klok van Haule inderdaad is versmolten. De klok die nu in de toren hangt is volgens het opschrift gegoten in 1950 door de Firma Van Bergen te Heiligerlee. Het is aannemelijk dat de kerk van Haule dus 7 jaar zonder klok is geweest
In 1855 is de huidige kerk voltooid en op 18 november van dat jaar ingewijd.
Op de toren staat niet, zoals bij vele kerken, de haan maar het veel minder voorkomende Saksische paard terwijl de haan achter op de nok van de kerk prijkt. Ook in het dorp Makkinga, staat een paard op de toren.
Op 13 juli 1931 sloeg de bliksem op het haantje van de kerk die zich achter op de kerk bevond, het werd geheel krom gebogen, Het hemelvuur vernielde een gedeelte van het plafond van de preekstoel en het glaswerk hiervan.
In 1957/1958 vond een grote restauratie plaats. O.a. werden toen een aantal banken vervangen door stoelen en ook de toren werd opgeknapt.
In 1967 kreeg dominee de Wolf van een onbekende gever een auto aangeboden. Hij vond het geweldig dat dit hem ten deel viel.
In 1991/1992 is een grote onderhoudsbeurt uitgevoerd: (onder meer het herstellen voegwerk. Plus het vernieuwen van de ramen, het herstellen van de toren en vernieuwen van de daarin aanwezige klokkenstoel).
In 2001 is er een restauratie uitgevoerd met de volgende werkzaamheden.
Volgens Sander van Weperen van de Restauratie commissie was met de restauratie ruim f 90.000 gemoeid. Ruim f 30.000 werd door de inwoners en oud inwoners bijeen gebracht.
De Gemeente Ooststellingwerf en sponsors stonden voor de resterende kosten garant.
Restauratie commissie v. l. n. r. S. van Weperen, N. Rinsema, P. Jonker, I. Hoekstra en W. Jansen
In 2001 is dus de laatste renovatie uitgevoerd. Dit werk omvatte: Restauratie van het dak van de kerk (dakconstructie, nieuwe pannen en een bliksem afleider installatie), Maar ook het herstellen van de dakgoten met afvoeren, van de kerktoren en aanverwante onderdelen, zoals zoldervloer en trappen.
Ook het metsel- en voegwerk, de kozijnen en de betimmering van de toegangsdeuren en het buitenschilderwerk werd grondig aangepakt.
Er werd een toilet geplaatst en een keukenblok. Betimmering en de vloeren werden geschilderd en men ging over tot aanschaf van nieuwe stoelen en kachels en het vernieuwen van de elektriciteitsleidingen.
In 2008 is de kerk door de gemeente Ooststellingwerf aangewezen tot gemeentelijk monument
Op kerkelijk gebied vond na 1580 een aardverschuiving plaats. De Katholieke eredienst werd verboden en het katholicisme verdween voor enkele eeuwen officieel uit Friesland. De parochiekerken kwamen ter beschikking van de gereformeerden, later hervormden genoemd. Er ontstond een nieuwe kerkelijke organisatie.
Vanaf 1701 vormden Donkerbroek en Haule (met later Haulerwijk) één kerkelijke gemeente. Daarvóór behoorde de kerkelijke gemeente onder die van Oosterwolde. In 1845 wordt het dorp Haulerwijk een zelfstandige kerkelijke gemeente, hoewel de band met de moedergemeente nog niet definitief werd doorgesneden. In 1847 wordt in Haulerwijk een pastorie gebouwd en in 1852 begon de bouw van een kerk. De inwijding vond plaats in 1853 toen ook de eerste predikant kwam.
Door het verminderde kerk bezoek in Haule maar ook in andere plaatsen had de kerk niet meer genoeg middelen van bestaan en daarom fuseerden de kerken.
De Hervormde Gemeente te Donkerbroek en Haule bezit in beide plaatsen een kerk en behoort sinds 2004 tot de Protestantse Kerk in Nederland. Er wordt nauw samengewerkt met de Gereformeerde kerk te Donkerbroek die ook is aangesloten bij de Protestantse Kerk in Nederland.
Foto Hielkje Westerhof.
:Bron:
Een beknopte beschrijving van de twee kerkgebouwen van de N.H. kerk te Haule. Hervormde Gemeente Donkerbroek-Haule, 1992.
Notities uit de Geschiedenis van de Ooststellingwerfse dorpen door dr. T.H. Oosterwijk, Oosterwolde 1986.
Opgesteld door G. Freriks.
Aangevuld met adv. uit de Hepkema’s krant.
Het orgel
Orgel anno 2017
Foto Hielkje Westerhof.
Rond 1980 werd geconstateerd dat het orgel uit de 19e eeuw aan vervanging toe was. Van de Gereformeerde kerk te Silvolde (Gld.) werd een orgel aangekocht wat nog maar een kleine dertig jaar oud was. Het was helemaal uit elkaar gehaald. Het oorspronkelijke orgel was gemaakt in 1952 door de firma Bernhard Koch te Apeldoorn. Met behulp van vele vrijwilligers werd het orgel in elkaar gezet. Daartoe werd eerst een balkon gebouwd. Vervolgens werd hierop het orgel opgebouwd. Ook werd een orgelkast gemaakt, compleet met houtsnijwerk. In feite hebben de vrijwilligers een nieuw orgel gebouwd. Meer dan een jaar is er hard gewerkt met een fraai resultaat. Ook de klank van het orgel mag gehoord worden. Op 28 september 1982 is het orgel feestelijk in gebruik genomen. Voor de liefhebbers volgt hier de dispositie:
Manuaal I : Prestant 8 voet; Holpijp 8 voet; Octaaf 4 voet; Superoctaaf 2 voet; Cornet 5 sterk
Manuaal II : Salicet 8 voet; Celeste 8 voet; Nasard 3 voet; Fluit 4 voet; Sifflet 2 voet
Pedaal : Subbas 16 voet
Tremulant op hoofdwindkanaal
Koppels : Manuaal I en Manuaal II; Pedaal en Manuaal I; Pedaal en Manuaal II
Foto Hielkje Westerhof.
Het Kerkhof
Foto Hielkje Westerhof.
Rondom de kerk is een begraafplaats aanwezig.
Op een paar grafstenen treffen we grafpoëzie aan. Fraai te noemen is het grafdicht op de steen van Jan Jans Reinders, die op 6 februari 1883 overleed. Hij werd 80 jaar oud. In het grafdicht wordt de betrekkelijkheid van het leven tot uitdrukking gebracht.
Op 26 juli 1884 overleed, ruim 55 jaar oud, Zander Karsten Wemer. Het grafdicht spreekt van een levensloop in zwakheid. We mogen aannemen, getuige het grafdicht, dat Wemer langdurig of misschien met grote regelmaat ziek is geweest.
Ook een bijzonder grafdicht treffen we aan op de steen van Jan Andries Hof. Hij overleed op 18 maart 1906, ruim 81 jaar oud.
In 1902 werden de grafrechten herzien, de eigenaren van de graven moesten zich melden in het café van Klaas Hellinga nu dorpsstraat 61
In 1926 werd er een bij B&W van Ooststellingwerf een verzoek ingediend, door de Administrateur van de kerk de heer A.S. van Weperen, tot een vergroting van het kerkhof.
Aan de westkant van de kerk wou men uitbreiden, dit land was eigendom van J.L.Tiesinga.
Burgemeester en Wethouders stemmen toe in dit verzoek mits er voldaan wordt aan de bepalingen zo als deze luiden in art.18 van De Begraafwet , elke begraafplaats wordt door een muur, omheining, rasterwerk of heg ter hoogte van tenminste 2 meter afgesloten.
Aldus werd er een heg geplant.
Plattegrond kerkhof met de graven.
Het oudste graf op het kerkhof van Haule is van Trijntje Hendriks Beetsma .
Het volgende verhaaltje gaat over een oud paaltje wat in 1769 zich op het kerkhof bevond
Foto Hielkje Westerhof.
Het herdenkingsmonument van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Foto Hielkje Westerhof.
Zoals haast in elke plaats in Nederland zijn in de oorlog ook in Haule, inwoners of oud-inwoners om het leven gebracht door de bezetter tijden de Tweede Wereldoorlog.
Haule had tot 2004 geen herdenkingsmonument ter nagedachtenis van deze slachtoffers.
De heer Sander Reinders uit Haulerwijk (amateur historicus) stuurt in februari 2000 een brief aan het bestuur van “Plaatselijk Belang Helpt Elkander ” te Haule.
Met de volgende inhoud:
Geacht bestuur.
In de periode 1940-1945, de tweede wereldoorlog, zijn er in de omgeving van HauIe drie personen die door het oorlogsgeweld zijn overleden.
Hiervoor is bij mijn weten geen gedenkteken aanwezíg.
Mijn vraag is heeft het bestuur ook plannen om een gedenkteken te verwezenlijken.
Ik vind dat de bevolking van Haule wel iets in die richting moet ondernemen.
Deze drie slachtoffers hebben dacht ik wel recht op een erkenning.
Ook voor het nageslacht zal het goed wezen dat deze drie namen bewaard blijven in de herinnering.
De heer Reinders doet dit schrijven vergezellen met een lijstje van de drie slachtoffers zoals bij hem bekend.
n.l. Hette Stelma, Jan Terpstra en de piloot R. Grow die met zijn vliegtuig is neergestort achter dorpsstraat 10
Aldus Sander Reinders.
De namen die door Reinders werden genoemd, moesten worden uitgezocht, werd besloten door Plaatselijk belang.
De heer Meine Jansma ging zich hier mee bezig houden. In oktober 2002 vermeldt hij dit in een brief aan plaatselijk belang.
Hij nam kontakt op met de heer Reinders uit Haulerwijk.
Toen bleek al dat er waarschijnlijk nog iemand moest zijn, die omgebracht was in de oorlog.
Er werd gesproken over ene Hatte de Jong ( dit moest dus Tjeerd de Jong zijn, een jongere broer van Hatte de Jong)
De heer Jansma gaf zelf aan dat hij geen oud Haulenaar was en van na de oorlog.
Hij stelde voor dat het misschien zinvol was een oproep in de dorpskrant te doen aan de Haulenaren.
Brief Oorlogsgravenstichting aan PB ten name van G. Dorenbos, betreffende Andries Harthold.
Het monument is 4 mei 2004 onthuld door kinderen van de basisschool.
Tijdens de onthulling verklaart de voorzitter van Plaatselijk Belang, Dick de Jong, dat er tot de zondag voorafgaande de onthulling niet bekend was dat er nog twee namen op het monument zouden moeten komen daar deze niet bekend waren bij Plaatselijk Belang. Hij belooft dat de fout zal worden hersteld. Het betrof dus Tjeerd de Jong en Egbert de Weerd die ook beiden door oorlogsgeweld om het leven kwamen.
Dan volgt er 28 dec 2004 een brief van de gemeente Ooststellingwerf aan Plaatselijk Belang Haule, betreffende Egbert de Weerd en Tjeerd de Jong.
Onderwerp: Oorlogslachtoffers op gedenksteen
Oosterwolde, 28 december 2OO4
Geachte mevrouw Van der Meyden-Blokland,
Op vrijdag l0 december 2004 werd ik gebeld door de heer Jack Kooistra van het Friesch Dagblad. De heer Kooistra
vroeg mij naar de situatie rondom de gedenksteen in Haule. Hij had vernomen uit een publicatie van de Nieuwe
Ooststellingwerver van mei 2004 dat er 2 namen waren vergeten en dat deze door de comissie zou worden hersteld. De heer
Kooistra werkt aan een boek over oorlogsslachtoffers in Fryslân. Nadat ik hem het artikel in de Nieuwe
Ooststellingwerver had gefaxt, wist hij mij vanuit zijn uitgebreide archief het volgende te vertellen ten aanzien van ene
Egbert de Weerd .
Egbert de Weerd is geboren op 16 november 1916 (of 1918) in de gemeente Lemsterland.
Egbert de Weerd was marinier 1ste klasse bij de Koninklijke Marine, welke op dat moment onderdeel was van het 320″
Royal Airforce Squadron. Hij is op 15 mei 1942 in een Hudson- vliegtuig (nr. 525) neergestort boven de Noordzee. Er
is hier dus sprake geweest van een zeemansgraf.
Hij staat ook vermeld in het boek 39 van de Oorlogsgravenstichting te Den Haag. Zijn stamboeknummer van de marine is
nummer 4880. Verder is nog bekend dat hij gereformeerd was. Mocht u nog meer details willen weten dan kunt u via
telefoonnummer (058) 29 876 54. In onze gemeentelijke basisadministratie staat geen Egbert de Weerd ingeschreven in
de periode 1938-1945.
Tjeerd de Jong
Ook hebben we nog even gekeken of er in onze gemeentelijke basisadministratie nog nadere gegevens bekend zijn van
Tjeerd de Jong. We hebben één Tjeerd de Jong gevonden die uit Haule kwam.
Deze Tjeerd de Jong is in Haule geboren op 2 februari 1923 en hij is in 1943 verhuisd naar Zwolle.
Vervolgens is hij op 6 april 1945 in Wilhelmshaven (Duitsland) overleden. We kunnen helaas niet verifiëren of het hier
om een en dezelfde persoon gaat. Duidelijk is wel dat dit niet strookt met de in het artikel vermelde overlijdensdatum
van 6 april 1943.
Ik heb begrepen dat Plaatselijk Belang Haule van plan is om binnenkort de gedenksteen aan te passen en aan te vullen
met de namen van beide oorlogsslachtoffers. Wellicht dat bovenstaande gegevens voor u nuttig kunnen zijn in verband
met het graveren van een nieuwe plaquette.
De familie Assies
In december 2014 is de Historische Vereniging Haule opgericht, tijdens een van onze eerste onderzoeken stuiten wij op de naam Markus Assies geboren te Haule en overleden te Overveen. Het bleek dat Markus met zijn ouders en broers gewoond hebben te Haule en alle broers zijn daar geboren. Marcus en twee van zijn broers maar ook Jans de vader zaten allemaal in het verzet.
Na uitgebreid onderzoek werd Plaatselijk Belang ingelicht over deze familie Assies door het bestuur van de Historische Vereniging Haule.
Het artikel “Drie broers en hun vader die we niet mogen vergeten”. werd geplaatst op de site van deze Historische Vereniging.
Nadat het bestuur van de HvH kontakt heeft gehad met het bestuur van Plaatselijk Belang Haule besloot dit bestuur dat de naam van Markus Assies ook op het monument geplaatst moest worden.
De Historische Vereniging vind en vond dat ook de naam van de vader Jans Assies die omgebracht is in een concentratiekamp en op de Haule gewoond heeft ook op het monument vermeld moet worden. Het bestuur van Plaatselijk Belang Haule besloot anders. De criteria wie wel en niet vermeld konden worden waren niet duidelijk. Deze zijn nu aangescherpt zodat het nu duidelijk is wie wel en niet op het monument kan worden vermeld.
De criteria zoal die nu gelden voor het monument luiden:
In aanmerking voor de vermelding op het monument komen burgers en militairen die door oorlogshandelingen zijn overleden gedurende de Tweede Wereldoorlog.
– geboren zijn te Haule
– overleden zijn te Haule
– tijdens de oorlog woonachtig waren te Haule.
Op 4 mei 2017 is er een nieuwe plaquette geplaatst op het monument naar aanleiding van het onderzoek van de Historische Vereniging Haule, waaruit bleek dat Markus Assies als geboren zijnde op de Haule en gefusilleerd door de bezetter, ook het volste recht had op het monument te worden vermeld.
Op 4 mei 2017 is de naam van Markus Assies toegevoegd op het herdenkingsmonument in Haule.
Tijdens de doden herdenking op 4 mei 2017de 4 mei Herdenking is deze plaquette met zijn naam onthuld door Tineke van Urk – Assies dochter van Gerrit Assies de broer Van Markus.
Bronnen;
Gemeentelijk archief Ooststellingwerf.
https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/4576/markus-assies
https://www.eerebegraafplaatsbloemendaal.eu/markus-assies
De Gereformeerde kapel.
In de geschiedenis van de kerk van Haulerwijk komt het woord “Evangelisatie” het eerst voor op een vergadering van de kerkenraad op 13 september 1889. Op deze vergadering spreekt Ds.J. Fokkinga de wenselijkheid uit van Evangelisatie op het Oosteind van Haulerwijk. Hij wil daar in de wintermaanden op een zondagavond preken. De kerkenraad juicht dit voorstel toe. Een tweetal broeders zal proberen een geschikte plaats te vinden voor het houden van een samenkomst. Deze is enkele maanden later gevonden. Op 6 december 1889 wordt door deze broeders medegedeeld een plaats gevonden te hebben waar Ds. Fokkinga kan preken. Dit is het begin geweest van de Evangelisatie van Haulerwijk en omstreken.
In 1900 stelde broeder Veenstra voor in Haule een lokaal te bouwen. De verbinding tussen Haule en Haulerwijk was in die tijd slecht, vooral in de wintermaanden. Daarom stelde Veenstra voor in dit eventueel te bouwen lokaal Jongeling Vereniging., catechesaties en zondagschool te houden. Veenstra zei gehoord te hebben, dat de Nederlands Hervormde predikant van Haule wel medewerking wilde verlenen. De kerkenraad was echter van mening dat het de verkeerde weg zou zijn met de Hervormden in zee te gaan.
In de tijd van Ds. Groot Nibbelink wordt er een evangelisatie commissie gevormd. In 1908 wordt ook besloten het lokaal te Haule te bouwen. Dit voor Zondagsschool, jongelingsvereniging en andere godsdienstige doeleinden. Wat betreft de evangelisatie had de kerk van Haulerwijk veel werk. Daar was allereerst het evangelisatiewerk te Haule.
In 1908 kwamen de broeders H. van der Vaart en A. Boonstra erop terug en kreeg het plan de instemming van de kerkenraad. Om voor het gebouw geld bijeen te brengen, werd een rondgang door de gemeente gemaakt. Het lokaal moest wel onder toezicht van de kerkenraad blijven.
In de commissie, die het lokaal moest beheren, werden benoemd H. van der Vaart, A. Brouwer, P. Bouma en O. de Vries. Het werd in augustus 1908 aanbesteed. Bouwer was R. Reinders voor f 600,43. Om de bouwsom te kunnen betalen werd van W. Haisma f 475,00 geleend.
Elk jaar werd voor het lokaal een collecte in de kerk gehouden. In 1920 rustte er nog f 100,- schuld op. In dat jaar gaven ze aan de Gemeente Ooststellingwerf toestemming het als stemlokaal te gebruiken. In dat jaar besloten we eveneens 1 keer in de maand in het lokaal godsdienstoefening te houden, waarin meester van Ek voorging.
Toen in mei 1923 meester van Ek overleed, stopten men daar met de godsdienstoefeningen. In 1925 wilden de Orthodox Hervormden van Donkerbroek het lokaal huren om er kerkdiensten te houden, maar dit verzoek werd afgewezen.
In december 1927 hadden de Orthodox Hervormden in Haule grond gekocht voor een te stichten lokaal. De Haulenaren werden er min of meer door opgeschrikt en vroegen de commissie, die het lokaal beheerde, om advies. Deze rapporteerde, dat het lokaal in slechte toestand verkeerde, al rustte er geen schuld meer op. Ook klaagde de commissie erover dat het Evangelisatiewerk in Haule weinig steun ondervond van onze de aldaar wonende gemeenteleden. Zoals de toestand toen was, deed het lokaal weinig nut. Als ze van Hervormde zijde tot het stichten van een lokaal overgingen, zou het werk daar met lamheid worden geslagen.
Op de kerkenraad werd toen de vraag gesteld of men het lokaal niet beter aan de Hervormden konden verkopen. Besloten werd deze vraag aan een te houden Gemeentevergadering voor te leggen. Deze sprak uit, dat het lokaal niet verkocht mocht worden en dat we met Evangelie-samenkomsten in Haule door moesten gaan. Aldus werd op de kerkenraadsvergadering van april 1928 besloten. De scriba nam op zich dit “de Commissie tot Evangelisatie van de Hervormde Kerk van Donkerbroek” te berichten.
Hierna werd om de twee weken te Haule in het lokaal een kerkdienst gehouden, meestal o.l.v. een ouderling, die een preek las. In de jaren rond 1930 werden deze diensten geleid door de predikant, de hulpprediker, de hoofden der scholen De Man, Oosterhoff, en Pilon.
Verder gingen ook voor meester Beijert, meester Buisman, M. de Boer, F. Tamminga en het oud hoofd der school T. de Boer. Ook de predikanten van Oosterwolde en Donkerbroek A. Mollema en A. Nijhuis verleenden hun medewerking aan deze diensten.De opkomst van de gemeenteleden en „buitenkerkelijken” was vaak teleurstellend, maar toch hechtten de op Haule wonende gemeenteleden van de kerk veel waarde aan het lokaal. Op 23 maart 1953 bracht broeder Brouwer naar voren dat het gebouwtje nodig gerestaureerd moest worden en een deskundige had de kosten begroot op f 800,-. De kerkenraad vond het niet verantwoord om daar zoveel geld voor uit te geven en besloot om met hulp van gemeenteleden dit zoveel mogelijk zèlf te doen.
Hierna zag de Evangelisatiecommissie te Haule voor haar een taak weggelegd en vroeg toestemming van de kerkeraad, om met weinig kosten en vrijwillige arbeidskrachten, het gebouwtje te Haule op te mogen knappen. De kerkenraad had geen bezwaar en een eerder genomen besluit om het af te breken werd opgeschort. De Evangelisatiecommissie stak er veel tijd en energie in het gebouwtje op te knappen. Het Evangelisatiewerk met veel enthousiasme begonnen, bleef zonder zichtbaar resultaat en liep langzamerhand terug.
Deze diensten hebben geduurd tot ongeveer 1948. Hotze Brouwer boer uit de Claes Egbesweg heeft hier nog wel gepredikt en Fedde Vonk was de koster die zorgde dat de kachel brandde als er dienst was. In de 60er zijn er nog evangelisatie samenkomsten gehouden door de heer L. D. Akkerman.In die jaren werden er ook voor de jeugd van Haule een soort soos gehouden waar films werden gedraaid en men kon darten en sjoelen ook georganiseerd door de heer Akkerman. Het gebouwtje heeft nog een tijdje dienst gedaan als school omdat de originele school verbouwd werd. Er zat een gedeelte van de leerlingen in deze kapel en een ander gedeelte in het café Terpstra.
Bij het verwerven van de grond in 1908 voor de bouw van het lokaal, en eigendom van Jannes de Weerd,werd destijds als voorwaarde gesteld dat indien het lokaal niet meer gebruikt zou worden, voor het doel waarvoor het was bestemd, de ondergrond weer eigendom zou worden van Jannes de Weerd. In 1969 werd het lokaal praktisch niet meer gebruikt voor kerkelijke noch voor maatschappelijke doeleinden.Toen het afgebroken is heeft men het eerst moeten ontruimen het was in gebruik als opslag door J.Vonk. De ondergrond is toen weer overgegaan naar De Weerd, die het gebouw heeft afgebroken en het terrein verkocht aan A. W. Bosma, welke er een woning op heeft gebouwd. Nu bekend als Dorpsstraat 69, Haule.
Het Gereformeerde kappelletje bevond zich waar nu dus Dorpsstraat 69 is. Het bestond uit witte kalkzandsteen met op het dak cementpannen.
Het gebouwtje werd in de volksmond te Haule het “Bokkehok” genoemd. Waar deze naam vandaan komt heeft niemand mij kunnen vertellen.
De Hervormde kapel
De Hervormde kapel
Omstreeks 1927 werd in Haule de Hervormde Evangelisatie opgericht. Deze mensen waren het niet eens met de prediking van de Hervormde predikanten welke toen in Donkerbroek-Haule voorgingen. Deze groep kocht grond voor het bouwen van een lokaal, welke in 1928 ingebruik werd genomen. Dit lokaal heeft gestaan in het bosje links van de weg als je van de Haule de rotonde nadert. Er waren toen te Haule 2 evangelisatie gebouwen.
Het zangkoor van Haule heeft er indertijd ook nog gebruik van gemaakt.
Zondagsschool werd er ook gegeven.
Achter het gebouwtje bevond zich een houten wc met een ton
(’t Hûske)
Wat het Hervormde gebouw betreft dit is omstreeks 1960 afgebroken na nog een tijdje als gym lokaal gediend te hebben.
In 2017 heeft Plaatselijk belang een bord en een bankje geplaatst op de plek waar dit gebouwtje stond ter herinnering aan deze kapel.
Openlucht samenkomsten.
Openlucht samenkomsten.
Ook deze werden in Haule gehouden. Eerst op het land van weduwe J. Russchen, later J. Russchen en na de oorlog op het land van R. Hofman. Nu Dorpsstraat 93
Ook in het bos achter “Koudenburg – Tonckenshoeve” werden in 1905 openluchtsamenkomsten gehouden
Huisbezoek.
Ook werd in Haule door de Evangelisatiecommissie veel aan huisbezoek gedaan. Echter het zaad dat met kwistige hand werd gestrooid gaf geen wasdom. Het was ploegen op rotsgrond.
Vroeger waren er twee kerkenpaden op de Haule.
Vroeger waren er twee kerkenpaden op de Haule.
Kerkenpaden zijn ontstaan door dat mensen zich moesten en wilden verplaatsen en kozen daarvoor een door natuurlijke omstandigheden aangewezen traject.
Vaak over hoger gelegen delen in het land omdat ze goed begaanbaar moesten blijven,ook in de winter. Kerkenpaden kenden het recht van overpad, indien ze over particuliere gronden of akkerland voerden. Het waren vaste routes , die van het buitengebied rechtstreeks naar de hoofdkerk voerden.
Dit was met het kerkenpad in het Tonckensbos niet het geval, dit had denk ik te maken met de vele poelen die zich westwaarts bevonden waar door het daar niet begaanbaar was. In oude notulen boeken van Plaatselijk Belang Haule is te lezen dat mensen uit het Haulerveld vaak niet op vergaderingen kwamen omdat het te modderig was in de winter. Hen werd dan ook de boete kwijtgescholden voor hun afwezigheid
Achter de Tonckenshoeve liep een kerkenpad naar Haulerwijk en was denken wij in beide richtingen in gebruik vaak ook voor andere doeleinden. Dit kerkenpad is nog goed herkenbaar aan de oostelijke kant van het Tonckensbos.
Langs het pad bevinden zich aan beide zijden van het pad mooie statige beukenbomen en aan de bomen te zien is het pad wel 200 jaar oud en misschien nog wel ouder.
Maar er van uitgaande dat beukenbomen gemiddeld 150 tot 200 jaar oud worden kun je aannemen dat het kerkenpad minstens zo oud is.
Het pad voerde over de hoge zandrug wat nu het Blauwe bos heet maar toen meest heide was.
Het andere kerkenpad liep links van de boerderij die links van de kerk staat, nu dorpsstraat 78.
Het pad liep naar de Tjonger bij de molen langs die daar stond over een bruggetje richting de Knolle.
Het veen is hier allemaal afgegraven maar hoogst waarschijnlijk was hier ook een verhoging in het land, dit is nu niet meer te zien.
Door ruilverkavelingen is ook veel herkenbaars van eertijds in het landschap verdwenen, wat heden ten dage nog jammer is.
