1904
Bonne K. Van der Velde
Zijn vader Koop Wytzes van der Velde, was grofsmid te Donkerbroek.
In 1904 gaf zoon Bonne K. van der Velde op 26 jarige leeftijd opdracht tot het bouwen van een woonhuis – smederij te Haule.
Hij was daarmee zover ik na kan gaan de eerste smid op de Haule.
Bonne van der Velde is geboren op zondag 8 september 1878 te Donkerbroek, is overleden op vrijdag 3 februari 1956 te Haule. Bonne werd 77 jaar.Bonne van der Velde trouwt op vrijdag 20 mei 1904 in de gem. Ooststellingwerf op 25-jarige leeftijd met de 20-jarige Bontje Bosma, dochter van Andries Wiebes Bosma en Aukje Everts van der Broek.
Bontje is geboren op dinsdag 11 december 1883 te Haule, is overleden op zaterdag 4 augustus 1956 te Haule. Bontje werd 72 jaar.
smederij Dorpsstraat 39
Ik was niet zeker of Bonne van de Velde hier wel begonnen was als smid maar na een bezoek aan de fam.Brouwer die nu in een nieuwe boerderij op dezelfde plek woont ben ik er nu wel zeker van. Bij de afbraak van de oude boerderij annex smederij ontdekte men op de ruit boven de voordeur dat er een naam op gestaan had. Smederij Bonne van der Velde kon je er uit op maken. Ook bleek dat het voorste gedeelte van de boerderij er eerder stond het achterste deel is er tegenaan gebouwd. Mij was al op gevallen dat er rechts in de voorgevel een ijzeren raam zat met allemaal ruitjes daar was dus de smederij.
Bonne en Bontje, boerden en smeden goed in die tijd, ze bezaten ook land ten zuiden van de weg, dat land kwam in 1938 te koop. ± 5,5 bunder in 6 percelen voor 7240 gulden.
In 1914 wilden de smeden van der Velde en Hessels met nog een van der Velde uit Donkerbroek, een stoommachine met stro pers aan schaffen om bij de boeren langs te gaan te dorsen. Ik ben daar niets over tegen gekomen verder dus is het waarschijnlijk niet doorgegaan of het moet al zijn dat de foto die Thom Hof heeft ingestuurd van de stoommachine, van deze smeden was, wat natuurlijk niet onmogelijk is en dan zou in mijn ogen nummer 2 Klaas Hessels zijn op de foto. Stoomdorsen
Klaas Hessel die later zelfstandig smid werd op de Haule, werd smidsknecht bij Bonne van der Velde en leerde daar het vak van hem.
Klaas Hessel begon in 1910 een smederij op, Dorpsstraat 48, met alleen een werkplaats. Hij woonde op Dorpsstraat 50 en was dus boer en smid. Hij vroeg vaak personeel in 1920, 1923 en 1924. Smidsknechten waren achtereenvolgens Roel de Jong, Douwe v/d Molen, Wolter Brouwer die later voor zichzelf begon op Dorpsstraat 1, Hendrik Deinum en Geert de Jong als boerenknecht.
De smeden hadden om hun inkomen aan te vullen, vaak naast de smederij ook een kleine veehouderij met één, twee en soms drie koeien. In die tijd werd alles nog met de hand gemaakt: gereedschap, landbouwwerktuigen, deurbeslag, hoefijzers, neusringen voor varkens en ga zo maar door. Het was zwaar, maar bovenal precies werk.
Frieso de Vries nam in 1928 de smederij over van Hessels en bouwde toen er een woning tegenaan. Frieso kwam van het Groningerland met een dorsmachine en is hier toen blijven hangen. Mei 1930 ging Frieso de Vries failliet. De nieuw gebouwde woning die hij liet bouwen bij de smederij en de crisisjaren waren te veel van het goede. In 1931 heeft Frieso een trap van een paard gehad waardoor hij zijn beroep niet meer optimaal kon uitoefenen. De smederij werd verkocht aan ene Mulder en Frieso werd huurder. In 1941 werd de smederij die Frieso huurde voor
f185,–/ jaar van ene Mulder, te koop aangeboden. In 1947 werd Frieso op straat gezet en kwam Lambertus Doornbos hier als smid te wonen. Frieso heeft ook nog les gegeven in smeden op de Volkshogeschool te Allardsoog en woonde later in de schuur waar Jan Stelling ook gewoond heeft, Dorpsstraat 17 in Haule.
In 1933 ging Wolter Brouwer failliet, het was in de crisis jaren en met twee smeden op het dorp was het geen vetpot. Wolter Brouwer bouwde toen op Zwetteweg 31 een nieuwe woning met een vrijstaande smederij. Het was in de crisisjaren en een vetpot was het niet voor de smeden.Wolter heeft hier tot 1966 zijn beroep uitgeoefend en werd toen ziek, zijn zoon Henk Brouwer heeft toen de smederij overgenomen van zijn vader.In de Jaren dat Wolter smid was brak de oorlog ook uit en Wolter lag nog al eens overhoop met de Duitsers. In de oorlog had Wolter de woning niet genoeg verduisterd, hij was reeds meermalen door de politie gewaarschuwd, maar dat scheen niet te helpen zodat een proces-verbaal nodig was. Het licht was tot op 50 meter zichtbaar. Wolter beloofde beterschap maar kreeg toch een veroordeling van f 7,00 of 5 dagen hechtenis. Ook kwamen ze vragen naar een ‘zwart schwein” dus moest Wolter mee en daar aangekomen zei Wolter, kijk zo zwart is dat schwein niet, die is net zo mooi blank al het kan. Afijn ze moesten ook hoefnagels hebben en die kregen ze van Wolter en dus praten ze toen niet meer over het schwein. Wolter zijn zoon Beene had altijd vuurwerk te koop op een dag kwam de politie bij de deur en vroeg aan Wolter zijn vrouw verkoopt u ook vuurwerk, natuurlijk niet zei ze, maar toen kwam de vraag of haar zoon dan vuurwerk verkocht. Ja toen was het raak en werd het vuurwerk van zolder gehaald en in beslag genomen. Ze wilden Wolter er over onderhouden maar die was bij Piebe Veenboer dus gingen ze daar heen, ze waren op de motor met zijspan. Piebe voelde het wel aan en dacht ik zal jullie, hij zei dat Wolter ondertussen naar Vredeveld was die een eind achter uit woonde aan een reed, het gevolg was dat ze met de motor vast raakten in de blubber. Bij Wolter kochten we vroeger altijd carbid met oudjaar.
Bertus was een boerenzoon maar had het vak bij verschillende smeden geleerd. o.a.. bij de wel bekende smederij van Jan Santing in Elsloo Deze Santing heeft Bertus ook geholpen dat hij smid werd op de Haule. In 1934 vestigde Bertus Doornbos zich in de smederij Dorpsstraat 1, de voormalige smederij van Wolter Brouwer die in 1933 failliet was gegaan. Van 1933 tot 1947 was Doornbos hier smid. Hij verkocht de smederij Dorpsstraat 1 in 1947 voor f 2066 en verhuisde naar de smederij Dorpsstraat 48 waar Frieso de Vries juist uitgezet was. Zus Doornbos, dochter van Doornbos vond het heel erg want toen ze daar aankwamen stond alles wat de Vries had in de berm aan beide kanten van de weg. Ik heb dit verhaal ook wel eens van mijn opa Hendrik Roelof de Jong gehoord die er recht tegenover woonde. Hij vertelde dan dat er onderdelen van de dorsmachine voor de boerderij in de greppel lagen en dat ze veel later pas zijn weggehaald . Doornbos heeft meerder knechten gehad. Hendrik Witvoet ( broer van bij de oudere Haulenaren wel bekende Geert Witvoet) woonde naast de de smederij, zoon van Anneus Witvoet die een winkeltje had op Zwetteweg 35. Harm Duursma uit Haulerwijk. En in het laatst heb ik begrepen Willem van der Ley. Als Bertus dan een rekening schreef voor de klant kwam er boven te staan B en W, hij hield van grappen. Op het land van de voorheen smid en later boer van der Velde is vroeger een windmolen geplaats die het water in een sloot pompte naar een sloot die met een duiker onder de weg doorliep, langs wat nu de Claes Egbesweg is, naar de Tjonger. Deze molen was nogal eens reparatie aan en dat deed Doornbos altijd volgens zijn dochter Zus Teijema-Doornbos. Toen er ± 1965 waterleiding op de Haule kwam hadden Doornbos en Brouwer een cursus gevolgd en mochten zij als enigste de woningen aansluiten wat wel weer een mooie klus was. Foppe Terpstra heeft toen tijdelijk nog bij Doornbos geholpen om dit project te voltooien.
Hij vertelde nog een mooie anekdote. Het was in het oosten van de Haule dat ze zulke slechte koffie kregen tussen de middag, dat Doornbos de volgende dag tegen twaalven, tegen Foppe zei, we moeten eerst maar naar huis want we hebben wat vergeten. Dat ging de volgend dag weer zo tot ze bij een ander aan het werk waren waar de koffie wel goed was.
Wij als buurjongens kwamen vaak bij Bertus in de smederij en werden dan wel eens om een boodschap gestuurd als Bertus flauw van ons was, omdat we altijd bij het smidsvuur aan het knoeien waren.
Het waren dan een vierkante gaatjesboor of een dichte gaatjes pan die we moesten halen bij een boer liefst zover mogelijk weg, dan was Bertus ons weer en mooie tijd kwijt.
In de 60er jaren heeft Doornbos nog een tankstation gehad met 2 pompen en een mengsmeertank met handpomp. Het merk was PAM. Bertus had toen de eer om de laatste pomp voor Assen te zijn wat eerder bij Landmeter het geval was. Lang hebben deze pompen er niet gestaan
Henk Brouwer nam de smederij van zijn vader, in 1966 over, Zwetteweg 31
Henk Brouwer is begonnen bij Harke Landmeter op de vrachtauto en toen als buschauffeur bij de ESA en werd in 1960 melkrijder in de Midden-Beemster in Noordholland en het gezin verhuisde mee. Zes jaar later moest het gezin weer terug naar Haule om de smederij van zijn vader Wolter over te nemen.
Henk maakte in de 70er jaren menige verijdbare melkstal, het hoefbeslaan heeft Henk niet onder de knie gekregen. Hij moest dit van Wolter leren, maar als Henk dan bezig was nam zijn vader het halverwege al weer over om het af te maken. Wolter was als hoefsmid ook zeer bedreven dat bleek wel omdat Wolter toen hij verhuist was naar Oudeschoot, men van Afsluitdijk tot Haule nog van zijn diensten gebruik maakte.
Het artikel is met nauwkeurigheid opgeschreven uit verschillende bronnen en gesprekken van personen, mocht iemand aanvullingen hebben op dit artikel of weten dat er onwaarheden in staan dan graag reactie opsturen naar info@historischevereniginghaule.nl