Boer

Stierenvereniging Haule opgericht 4 mei 1917

Bolleverieniging

Op ‘t dörp waor as ik geboren en opgruuid bin, hadden we doedertied een bolleverieniging. Uut de statuten (art.1) kuwwe opmaeken dat de oprichting plak vunnen het op 4 Meie 1917. Een stokmennig boeren, die as wel es wat koenen hebben wollen mit een beter exterieur én een hogere perduktie, gongen d’r dan tegere een dag op uut en kochten een bolle bi’j een topfokker uut et lege midden van de perveensie. In art. 3 lezen we: Het doel der vereniging is den veestapel der leden te verbeteren en in art. 4 lezen we: Zij tracht dit doel te bereiken door het aanschaffen en aanhouden van uitmuntende fokstieren. Veurdat de koop sleuten wodde, mos een veearts et sperma vangen en microscopisch kieken of d’r genoeg aktieve zaodcellen in zatten. De bolle kwam dan bi’j iene van de leden op stal te staon.
De verieniging ston wel onder toezicht van de Provinciale Commissie voor de Veefokkerij in Friesland. As mien geheugen me niet in de steek lat, weren d’r zes boeren lid van disse klub. Je konnen niet zomar lid wodden, want in art. 6 lezen we: Over de toetreding beslist de ledenvergadering. Ieder lid van de vereniging is zedelijk verplicht lid te zijn van het F.R.S. Now was et wel zo dat die bedrieven een knap aende uut mekeer laggen en daor kwam nog bi’j dat een twietal hiervan bi’j toerbeurten de bolle huusvesten. Zo kon et gebeuren dat wi’j, morgens tiedens et haandmelken, murken dat iene van de koenen bols was. Et dier wodde dan aachter de waegen bunnen en kon lopend mit naor huus. Nao et morgensbroggien mochten mien breur en ik, mit de koe tussen oons in, naor de bollehoolder lopen. Dat was dan een kuier van krapan anderhalve kilometer. As de bolle die morgen al een peer keer dekt had en de aorighied d’r daordeur wat of was, kon et best een ure duren veurdawwe weer op huus an gaon konnen. As we de koe daornao weeromme brocht hadden naor et stok laand waor as hi’j henne mos, was et grootste diel van de morgen veurbi’j. Dan kon et ók nog gebeuren dat heit in de loop van de morgen even naor de pinken fietst was om de waeterbak vol te scheppen, uut de sloot d’r naost. Leup daor dan een pinke bi’j die slim onrustig was, dan mochten wi’j middags dezelde gang nog es maeken. We weren dan krek veur melkerstied weer thuus. Twie mannen, ien volle dag, doende om twie van heur beesten drachtig te kriegen. Dit speulde him roegweg zestig jaor leden of. Jow kunnen je, mit de bedriefsvoering van disse tied, zoks niet meer veurstellen.

Naost de eerder nuumde Statuten is d’r ok een Huushooldelik Rieglement.
Daorin staot o.e. dat de bolle niet vaeker as zes keer per dag dekken mocht. Dat het uuteraord te maeken mit et tal en de beweeglikhied van de zaodcellen.
Hoe meer zaodcellen en hoe actiever die binnen as ze inbrocht wodden, hoe groter de kaans op bevruchting van de eicel. Et belangriekste doel van disse club, hebben we toen lezen kunt, was et verbeteren van et exterieur en et verhogen van de melkgift en et vet- en eiwitgehalte.
D’r was ok nog een twiede reden die as indertied een rol speulde. We praoten dan over besmettelik verwarpen. Wanneer ien van de koenen besmet wezen zol mit de Abortus Bang ( naeme van de ontdekker) bacterie dan wodde tiedens de dekkig ok de bolle besmet en was de cirkel rond. Et jonge kalf ontwikkelt zich wel, mar deur de warking van die bacterie drift de koe et kalf ut as et halverwege de dracht is. Op dat mement kommen d’r een wereld an bacteries vri’j, waordeur ok de aandere koenen in de stal besmet wodden. Een geveerlike ziekte waorveur as men niet veurzichtig genoeg wezen kon.
Een naodiel veur de melkers was, dat die koe dan ok nog es mit de naogeboorte staon bleef. A’j dan an et handmelken weren en de koe sleug een keer mit de stat in de rondte, dan ha’j de voelens in je nekke hangen en dat was niet noflik.
Jaorenlang het et goed gaon binnen disse bolleverieniging.
Begin jaoren vuftig is d’r vermoedelik een koe van een aander bedrief, die as deur de eigen bolle niet drachtig te kriegen was, toelaoten en daordeur was d’r mar ien besluut te nemen en dat leidde tot et opheffen van de “Stierenvereniging Haule “.

Et was even nao de twiede wereldoorlog dat een veearts uut Berkoop, (Dr. Jan Siebenga) via een collega ut Duutslaand, et begrip ‘Kunstmatige Inseminatie’ overnam van uut Rusland.
De eerste inseminators kwammen op de motor bi’j de boeren langes. Een grote leren tasse mit ‘ontsmet’ roestvrij stalen apperatuur op de rogge. Die buizen mossen dan wel elke keer mit kokend water overgeuten wodden. Et probleem van die besmettelijke ziekte was oplost en elke boer kon et sperma van de bolle kiezen, wat as et beste bi’j zien veestaepel paste.
De bolleverieniging heurde vanof toen in de categorie Historie.

Klaas van Weperen

Met dank aan Klaas van Weperen en Evert A. Bosma voor het beschikbaar stellen van het materiaal.