Van winter- en O.L.school naar De Trede.

1816

Al in de 18e eeuw is er op de Haule sprake van geregeld onderwijs. Er is in die tijd een zogeheten “winterschool, zo genoemd omdat de kinderen zomers in de turfgraverij en bij de boer moesten werken”.
Deze school is lange tijd winterschool gebleven en stond tegenover dorpsstraat 19 de latere onderwijzerwoning en nog later het huis van Himke Stelling de rijwielhersteller.

In 1816-1831 was hier Geert Jans schoolhoofd..

Nou moeten we ons dat nu niet voorstellen of het een school was zo als we die nu kennen. 
Een onderwijzer uit het naburige Ureterp beschreef dat de toestand van het schooltje daar niet beter, eerder nog slechter, was dan de hutten die in de veenderijen waren gebouwd. 
Het spul was zo bouwvallig dat de schoolopziener vreesde voor het leven van de schoolmeester en de kinderen omdat de muren op instorten stonden. De gehele schoolruimte was 12 voet lang en 12 voet breed (4×4 meter).
Het grootste beslag op de ruimte werd ingenomen door de kachel die in het midden stond. Er waren geen schrijftafels, de kinderen zaten op lage bankjes tegen de muur. 

Sommige kinderen hadden hun lei op de knieën, anderen zaten op de grond en gebruikten de bank langs de wand als schrijftafel. 
De ruimte stond soms zo vol met rook dat de deuren open moesten staan, ook in de winter, ook als het bitter koud was. Het voordeel van die openstaande deur was echter wel dat er dan ook nog wat licht naar binnen viel.  .

We spreken nu ook wel eens kritisch over de huidige situatie in het onderwijs….. Maar dit is niet te vergelijken met de armetierige toestand van vroeger, zeker op het arme platteland. Pas op 1 januari 1901 werd een leerplichtwet van kracht. Daarvoor gingen sommige kinderen niet naar school of hooguit een korte periode. En als je dan niet mee kon komen dan leerde je er ook nog weinig. Het is dan ook geen wonder dat heel vaak in oude aktes staat genoteerd dat iemand verklaarde “niet te kunnen schrijven”

Vanaf 1816 vinden we iets aangetekend omtrent de school te Haule. In genoemd jaar was hier Geert Jans Wester schoolmeester,vierde ranger. Hij vervulde deze betrekking tot 1831.
In het jaar 1830 stonden Wester voornoemd en Willem Sanders Wemer samen in het schooltje, Wemer was van 1830-1838 onderwijzer

1826
In 1826 staat in het jaarverslag van de kerk dat aan Alles van der Sluis uit Gorredijk voor f 206,17 word uitbetaald voor herbouw van de school..
Van deze winterschool is verder niets bekend.

1839
De school verandert van winterschool in een zogenaamde “vaste school”.
In 1838 werd deze school een vaste school en op 1 mei 1838 werd als eerste hoofd P. S. Strikwerda, 3e rang en ondermeester te Langweer, aangesteld. Hij vertrok in 1841 naar  Oosterwolde.

De schoolmeester die werd benoemd in die tijd, had nog vele bijbaantjes nodig  om in zijn levensonderhoud te voorzien, want het onderwijzerschap wordt in die tijd niet best betaald.
Zo was hij koster van de kerk en voorzanger in de kerk.

 In 1839 vind de aanbesteding plaats tot het bouwen van een nieuwe school en van een onderwijzers woning, (Dorpsstraat 19) Laagste inschrijvers waren Willem Korvenius en Roelof Egberts Kuipers, deze gingen het werk uitvoeren voor de som van f 1330,-
Deze school bevond zich waar nu dorpsstraat 12 is.

1841
1841-1843  E. G. Schaapman was toen schoolhoofd
In datzelfde jaar werd Wiebe Lammerts Elzinga, 2e rang, provisioneel aangesteld. Hij vertrok echter reeds in okt. 1843 naar Kortezwaag.

1843-1845 Fokke Jochums Beetsma provisioneel benoemd.

Op 12 dec. 1845 kwam H. J. van der Schoot, 3e rang en ondermeester te Nijehaske. Zijn inkomen bedroeg in 1845 ƒ 150, en de schoolpenningen van ca. 20 leerlingen à 40 ct. per kwartaal en een vrije woning. In het voorjaar van 1849 is hij overleden.

Op 1 juli 1849 1885  kwam Pieter H. Wijntjes, ondermeester te Heerenveen. Deze Wijntjes is lang aan deze school verbonden geweest. Een artikel over deze Wijntjes uit 1857 vind u hier, hierin staat mooi beschreven hoe de Haule er toen uitzag.

1849
In 1849 kwam Jacob Kampen provisioneel; hij vertrok op 30 april 1849 naar Bergumerheide.

1851
 26 Augustus 1851 .Een nieuwe school wordt dan gebouwd naast de oude school die eerst winterschool was.

Onderstaand een bouwtekening uit 1839 zoals deze door de ambtenaren in Den Haag was afgegeven. Het rode gedeelte is een verbouwing die in 1897 is uitgevoerd. Het betrof een toiletgroep, bergplaats voor brandstoffen en een lokaal voor de kleren. Saillant detail het meisje toilet werd toen meisjesprivaat genoemd. In 1857 treed de onderwijswet in werking. De Onderwijswet van 1857 was een Nederlandse wet uit  die een einde poogde te maken aan de schoolstrijd tussen de voorstanders van openbaar en bijzonder onderwijs, die was ontstaan door de Onderwijswet uit 1805. De wet was door Van Rappard voorgesteld. In deze wet wordt geregeld dat uitsluitend het openbaar onderwijs wordt gesubsidieerd. Het onderwijs op openbare scholen dient toegankelijk te zijn voor kinderen van elke godsdienstige gezindheid en het onderwijs dient neutraal te zijn.

1868
in dit jaar was er discussie in de dagbladen over het traktement van de onderwijzers die in de dorpen in Ooststellingwerf aan school stonden,  om hier duidelijkheid in te brengen werd onderstaande advertentie geplaatst zo dat hier duidelijkheid in kwam.

In 1885 werd er aan G. D. Hoekstra f 2,50 betaald t.b.v. turf voor de verwarming, van de schoolpenningen werd dit betaald.

1886

In 1886 kwam J. H. van der Broek uit Borger. In 1900 haalde hij zijn akte voor het lager onderwijs te Leeuwarden. In 1903 kreeg hij ontslag om gezondheidsredenen; zijn pensioen ging in het jaar 1904 in.
Hetzelfde jaar vond er een aanbesteding plaats voor de verbouwing van de in 1851 gebouwde school.

1891
In 1891 kreeg het hoofd de hulp van een onderwijzer. Het dorp telde toen circa 340 inwoners.

1891
Aanbesteding  school, woning en schoolmeubelen het gaat hier om de school die links op onderstaande foto staat en om de onderwijzerswoning die rechts op de foto staat, dorpstraat 21. 

Foto-archief Historische Vereniging Haule.

1911 De oude schoolbuurt in 1911. Links de school en rechts de nieuwe onderwijzers woning en daar achter de oude.
Op de voorgrond v.l.n.r. De heer en mevr. Breederode(ouders van mevr. Mussert), mevr. Mussert, meester Mussert, Jufr. Hartmans (23 jaar onderwijzeres op de Haule), Anna Braam (Handwerkjuffrouw) en mevrouw S.A. van Weperen-Schurer.

1920  Maart 1920 wordt er in de vergadering van plaatselijk belang “Helpt Elkander” aan veldwachter E. de Haan opdracht gegeven aan B&W te vragen hoever het staat met de te bouwen nieuwe school.

1921 Tijdens de periode dat meester Mussert schoolhoofd was is de nieuwe school gebouwd op de plek waar de huidige school zich nu bevind. Het werd een drie klassige school. De oude school werd verkocht aan A.S. van Weperen voor f 1800. Hierin zijn toen twee woningen gerealiseerd. Ook de bank had hier eens in de week zitting in het gedeelte waar mevr. Abeltje van Weperen woonde.

De nieuwe school O.L.S. zoal de meesten van ons hem gekend hebben is gebouwd in 1921
De aanbesteding vond plaats in 1920 en werd gegund aan Eppenga en Rozema te Lippenhuizen op 30 december 1920 voor f 221.024,41.

Er waren nog al wat perikelen over de grond aankoop voor de te bouwen school.
Er was sprake van dat hij gebouwd zou worden op het land van J. Euverman en dan zou er een onderwijzers woning bij gebouwd worden.

Het is uiteindelijk niet geschied , nadat men verschillende terreinen had bekeken is men in zee gegaan met W. Mulder die woonde op dorpsstraat 61 wat in die tijd ook een kroeg was.
Men was in aanvang een terrein nodig van ± 1000 m2. 35 x 35 meter.
Door het turfhok en bergplaats aan de achterkant uit te bouwen kom men aan de oostzijde dan ruimte vrij houden om in de toekomst nog een 4e lokaal bij te bouwen.

Het terrein kon men kopen voor f 1000,00. bij opmeting bleek dat het terrein vrij scheef bij de weg langs lag en men daardoor een terrein van ± 1400m2 moest kopen.
Mulder eist dan f 1400. voor de grond.

Bij navraag door het hoofd der school de heer Mussert op 11 september 2019 bij de gemeente, kwam het bericht van de gemeente Ooststellingwerf dat de school maandag17 oktober 1921  in gebruik kon worden genomen. Men besloot toen een  feestelijke opening te organiseren op vrijdag 14 oktober 1921 waarbij ook een afvaardiging van B&W werd uitgenodigd.

1922

1959

In Friesland werd in 1896 de P.W Janssen’s stichting actief. Deze stichting heeft de o.a.reizende bibliotheek opgericht.
Er werden kisten getimmerd en gevuld met boeken die bij de scholen langs rouleerden.
Zo ook op de Haule. Het derde lokaal bezat een vaste kast rechts voor in de hoek waar de boeken in stonden. Zaterdagmorgens kon men de boeken omruilen, dit werd verzorgd door kinderen uit de hoogste klas.

 Het lokaal werd door de plattelandsvrouwen gebruikt voor tentoonstellingen, één van de tentoonstellingen was de floralia. men liet dan de mooiste opgekweekte bloem zien waar door je een prijsje kon winnen. Wij, als kinderen kregen een stekje van meestal een fuchsia mee naar huis, die we dan moesten verzorgen en met de floralia ten toon stelden. (Ik heb nooit wat gewonnen.)

In deze periode zaten wij nog in de houten schoolbanken met inktpotjes die steeds minder werden gebruikt. Ik kan me deze schoolbanken nog goed herinneren omdat ze in elkaar grepen met een V passing zodat ze mooi in de rij bleven staan. Voor de school schoonmaaksters was het niet gemakkelijk de vloer eronder schoon te houden, die was slecht bereikbaar.

In 1964 is de huidige school verbouwd

13-04-1964 Haule heeft nu een bijna-nieuwe school stond in de krant.
Na een half jaar onderdak te hebben genoten in het zaaltje van café Terpstra en het gebouwtje van de gereformeerde kerk Haulerwijk-Haule, konden de leerlingen van de openbare lagere school nu hun eigen school weer in gebruik nemen.

De school is geheel gemoderniseerd. Ze omvat 2 lichte lokalen en een ruime hal en een hoofden kamer, die tevens kan worden gebruikt als onderzoekkamer voor de schoolarts. Alles is centraal verwarmd. De school is één geheel met het dorpshuis en vormt een bezit, waarmee men in Haule bijzonder is zijn nopjes is!

Bij de opening van de verbouwde school in De Mande. Sprak de voorzitter van de oudercommissie de heer  Jan van Dalen. Hij  kon vele belangstellenden welkom heten. De heer H. Vondeling wethouder van onderwijs van Ooststellingwerf, kwam eerst aan het woord.

Haule is een klein dorp aldus de wethouder, met, om precies te zijn 617 inwoners.  Dit aantal zal in de loop der jaren nog wel dalen ook. In dit verband noemde de heer Vondeling de moeilijkheden van de kleine boer en ook de ruilverkaveling.

Toch heeft het gemeentebestuur gemeend de school geheel te moeten vernieuwen om ze aan de eisen van de tegenwoordige tijd aan te passen. We willen het dorpshuis en de school als één geheel zien. Vandaar de verbouwing.

Kleine dorpen hebben vaak moeilijkheden bij het aantrekken van leerkrachten. Dat is ook hier het geval, maar zelfs deze moeilijkheden lossen de Haulenaren zelf op. Ook dat is een stukje gemeenschapszin.

Hierna was er gelegenheid de verbouwde school te bezichtigen, waarvan druk gebruik werd gemaakt.

Na de pauze volgden verschillende sprekers o.a. de heren A. Bouwer (Centrale Ouderraad) en M. Steg( Volksonderwijs), die beiden de activiteiten van het gemeentebestuur bij nieuwbouw en verbouw van scholen prezen. Er blijven nog enkele over, zoals de scholen van Donkerbroek en Makkinga, die beide nog dateren uit de vorige eeuw).

Mevrouw P. Rinzema-Biesma bood gelukwensen en cadeaus aan namens de afdeling van de Bond van Plattelandsvrouwen.
De oudercommissie kwam met een dia-projector en in samenwerking met de Stichting Dorpshuis schafte men een 16 mm geluidsfilmprojector aan. Het wachten is nu nog op verduisteringsgordijnen.

Het verdere gedeelte van het programma werd verzorgd door 36 leerlingen van de VGLO school te Drachten. Ze oogstten veel succes.

Vooral de musical „De patat-frites-nozem is verliefd” viel erg in de smaak.

1984

In 1984 is er een noodlokaal achter de school gezet.
Dat was omdat de school toen basisschool werd. ( augustus 1984 ) Martje Menken kwam er bij voor groep 1 en 2.

Daarvoor was de school de Openbare Lagere school (O.L.S) met 6 klassen, daar kwam nu de twee klassige kleuterschool bij en werd het een basisschool.
De kleuters gingen hiervóór naar de kleuterschool in Haulerwijk met een busje werden ze gebracht en gehaald, wat nu dus niet meer hoefde, een hele vooruitgang.

Het afscheid van het hoofd Lou Rinzema was in 1984
Anita van Hoogen was hier als leerkracht gekomen in aug. 1981 en werd toen benoemd als directeur.

Augustus 1984 Johan Comello is hier als leerkracht bij gekomen voor 2 jaar en daarna nog Jelle Terwal voor een jaar. ( Vanaf 1986 )

Vanaf 1987 kwam Wim Lem hier werken.

1992

De volgende verbouwing is gestart in maart 1992 de uitbreiding betrof een kleuterlokaal en gemeenschapsruimte.
Ook de voorste lokalen werden toen opgeknapt.
Het noodlokaal dat tot dan gebruikt werd is in januari te koop aangeboden door de gemeente.
De school had tot dan nog geen eigen naam  en kreeg vaak post met vermelding “De Mande” naar de naam van het dorpshuis dat een eenheid vormt met de school.
Na een prijsvraag uitgeschreven te hebben werd de nieuwe naam  “De Trede” bedacht door L. Rinzema ex hoofd van de school. Onthulling van “De Trede”.

Vanaf 1988 was er een gedeeld directeurschap.
( Anita van Hoogen en Wim Lem ) Wim Lem bleef t/m 1999 en ging toen naar de “Buttinga school” in Oosterwolde.
Anita van Hoogen is gestopt juli 2013

2006

In 2006 was er opnieuw een verbouwing.
Er werd een directiekamer en een lokaal achter gebouwd voor groep 1 en 2.

De school heeft in haar bestaan menigmaal een leerkracht uit eigen kring gehad, d.w.z. iemand van de Haule.

Geesje en Pieter Stelma broer en zus kinderen van Pieter Stelma en Hendrikje Stelma-Grutter, u kunt het hier lezen.
Ook Juf Coba Middel stond ook een paar jaar aan deze school voor de klas.

Met dank aan
Fokke J. Heida
Roely de Boer-Stelma
Kiena Bouwer.

2018

2018